Ерөнхий сайд, Нямбаатар хоёр шүүхээр шийтгүүлсэн Чимгээтэй уулзаад юу шийдэгдэв? Ямар ч гэсэн асуудлыг дахин шалгахаар болж, шалгах хүмүүст нь, энэ хүний эрх зөрчигдсөн учраас шийдвэр гаргахдаа харж үзвэл зүгээр шүү гэсэн далд санааг ойлгуулж. Нөгөөдүүл нь, мэдээжээр, үүнийг хэрэгжүүлж л таарна. Чимгээ азтай бүсгүй юм.
Гэхдээ Ерөнхий сайдын хувьд ганц хүний асуудлыг ингэж шийдсэнээр хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа цэвэршинэ, хууль хүчнийхэн шударгажна гэж үнэнээсээ тооцоолж байгаа хэрэг үү, зүгээр л сонгууль угтсан, нэр төрийн шоу юу? Хууль хэрэглээний асуудал үнэхээр хүнд, үүнийг хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцдог хуульчид бүгд мэдэхийн дээдээр мэднэ.
Хууль бол хэт ерөнхийлж гардаг учраас амьдралд гардаг бүх асуудлыг зохицуулж бардаггүй, дан хуулиа бариад шийдчихье гэхээр цагдаа, прокурор, шүүгчийн дотоод итгэл үнэмшлээс эхлээд, хүний язгуур эрх, үндэсний эрх ашигтай ч зөрчилдөх юм байнга, өдөр тутам гардаг. Жишээ хэлье, УИХ-ын гишүүн асан Ундармааг ялаас чөлөөлсөн нь хуулийн дагуу юм байж, гэтэл энэ шийдвэр улс, үндэсний эрх ашигт яаж нөлөөлөхийг харж, тооцоолсон хуульч байна уу? Би дээхнэ нэг эмэгтэйг өмгөөлж байсан, архичин, агсан нөхөртэй 10 гаруй жил хамт амьдарч, бараг өдөр алгасахгүй зодуулж дарамтлуулдаг байсан нь бүх баримтаар нотлогдсон, дөч ч хүрээгүй энэ эмэгтэй ямархуу амьдрал туулсныг бараг жаран нас өгчихмөөр гундуу царай, бууралтсан үс шууд л хэлээд өгдөг билээ. Нэг удаа согтуу ирсэн нөхөр нь гуравхан настай охиноо барьж аваад "Хэнийх нь мэдэгдэхгүй энэ шээсийг чинь ална" гээд хоолойг нь боохоор, үнэхээр тэсч чадалгүй ширээн дээр байсан хутгыг бариад ухасхийснээс болж, хүн амины хэрэгт холбогдсон хүн. Шийтгэсэн шүүгч нь бараг өөрөө уйлах шахсан байх, гэлээ гээд яах вэ дээ.
Манайханд нэг буруу ойлголт бий, эрх зүйт төр гэхээр зөвхөн хуулиа дээдэлж, хуулиар л зохицуулдаг гэж ойлгодог, гэтэл бусдыг нь мэддэггүй. Ерөөс эрх зүйт төр гэдэг нь төр, иргэн хоёрын түншлэл, хэн хэнийхээ өмнө адил тэгш эрх эдэлж, мөн харилцан адил тэгш үүрэг хүлээх зарчим гэдгийг мартчихдаг. Тэр тусмаа эрх зүйт төрийн өөр нэг салшгүй шинж болсон, хууль бол зөвхөн хориглох заалтад тулгуурлах, хуулиар хориглоогүй бүхнийг зөвшөөрснөөр тооцох зарчмын тухайд бол бүр ч паг. Эдгээр нь Ардчилсан төрийн шалгуур зарчмын эхэнд бичигддэг бол хууль дээдлэх зарчим нь дундаас доогуур бичигддэг л эд шүү дээ, уг нь, гэтэл үүнийг хүчээр дээш нь татаад гаргаад иржээ. Жишээ нь, Зөрчлийн хууль гаргалаа гэсэн чинь Ардчилсан улсын иргэний язгуур эрх ашгийг хүртэл хөндчих жишээтэй. Гэрт нь хүүхэд шөнө орой уйлвал, эсхүл дуучин, хөгжимчин хүн амралтын өдрөөр гэртээ дасгалаа хийвэл хажуу айлынхны гомдлоор арга хэмжээ авдаг болж байгаа юм байх, ийм юм гэж байх уу? Шөнө орой МИНИЙ ГЭРТ зөвшөөрөлгүй орж ирчихээд гар гэсэн шаардлага тавихад гарахгүй хэрүүл хийгээд суусан хүнд хүч хэрэглээд гаргачихсан биш, Баянзүрх дүүргийн цагдаад "хүн зодсон" гэж торгуулж л явлаа. Чирээд гаргахыг ингэж хэлдэг болсон юм байна. Харин миний гэрт, хаалганы цоож түгжээг эвдэн дайрч орсон тэр этгээдүүд ямар ч ял зэмгүй өнгөрчихөж байгаа юм. "Миний гэр бол миний цайз" гэж зарчим байдгийг мэддэггүй, дуулаа ч үгүй хүмүүсийн зарим нь Ардчилсан төрийн хуулийг зохиож, нөгөө хэсэг нь сахиулан хамгаалж байгаа нь нэг иймэрхүү л маягтай.
Өөрөөр хэлбэл "Төр бол иргэдээ дарангуйлах дарангуйллын механизм мөн" гэдэг алдарт Ленин багшийн сургаалийг өнөөгийн Ардчилсан төрийн шат шатны албан тушаалтнууд үнэнчээр сүслэн дагасаар байгаа нь тод харагдана. Үүнээс болоод үндэсний эрх ашгийг илтээр хохироосон олон хэргүүд /Оюу толгой, ЖДҮ, сонгуулийн 60 тэрбум ч гэдэг юм уу/ зарим нь хэрэгсэхгүй болж, зарим нь шувууны бөөлжис шиг өчүүхэн ял авсан нэр зүүж, тэр нь хүртэл дээд шатны шүүхээр хасагдаж танагдсаар, юу ч биш болон замхарч байгаа, гэтэл жирийн иргэдийн эрх ашгийг ноцтой хохироон, асуудлыг нь шийдэж өгөхгүй удаах маягаар залхаан цээрлүүлэх шинжтэй үйл ажиллагаа явуулах нь хэрээс хэтэрч байна. Ярихаар бүгд л хуулийн нэг тайлбартай, "Хуульд ингэж л байна, би яах юм бэ?" гэсэн царайтай. Юун улс, үндэсний эрх ашиг, хүний язгуур эрх, бүгд цаашаа. Үзтэл Ардчилсан Монгол улсын иргэдийг бүгдийг нь "АК-47"-ийн дайзтай сум шиг яг ижил үзэл бодолтой, эрх баригчдын чиглүүлсэн байнд тусч байх л үүрэг бүхий амьгүй албат маягаар ойлгоод байгаа нь илт.
Хааяа нэг, сонгууль дөхөхөөр энэ байдал жаахан өөрчлөгдөж, эрх баригчид хүний эрхийг бас ч арай мартчихаагүй гэдгээ үзүүлэх шоу мэр сэр хийх боловч, энэ нь сонгуулийн өдөр хүртэл, тэгээд ч Зоригийн хэрэг л гэхээс, "золбин"-гуудын хэрэгт бол хүртээлгүй. Тиймдээ ч сонгуулиас цаашаа явна гэж үгүй. ЕС уг нь үүнд л анхаармаар юм, Чимгээ ганцаараа биш, ийм байдал гуч гаран жил үргэлжилж байна, ганц хүний асуудлаар асуудал шийдэгдэнэ гэж байхгүй.
Ардчилсан төрийн хууль гэдэг чинь өөрөө юуны өмнө үндэсний эрх ашиг, хүний эрх, эрх чөлөөний гол зарчимд тулгуурлаж, баталгаажуулж гарах ёстойгоос бус, эсрэгээрээ, гаднаас нэг хууль орчуулж хуулчихаад, түүнийгээ Ардчилсан төрийн, Иргэний Ардчилсан нийгмийг дархлаажуулсан гол вакцин гэж ойлгоод, сэвээд байдаггүй юм. Гаднаас халбагадсан түүхий, шүүрхий хэдэн хуулийн дотор төөрч явах хооронд чинь Хятад улс Монголын хамаг юмыг өөрийн болгож бүртгүүлээд, сүүлдээ Чингис хааныг маань ч Хятадын хаан болгож байх шиг, жишээ нь үүнтэй тэмцдэг хууль хаана байна? Түүхийн эх сурвалжийг гадныханд "хэвлүүлэх" нэрээр худалдах, дэлхийд ганц хувь бурхнуудаа үзэсгэлэнд оролцуулах нэрээр, улаан цайм хэв авсан ул мөртэй ирэхэд нь дуугүй дараад өнгөрөх, Дорноговийн үзмэн мана зэрэг байгалийн ховор тогтоцыг дурын хүн нь ухаж гаргаад зарах... Хаана байна аа, нөгөө үндэсний эрх ашиг? Арчаагүйгээ харуулах гэсэн юм шиг, өмнө нь огт мэдээгүй царайлж сууснаа, гадныхан шуугиад эхлэхээр л амь орж, Батаар тэргүүтнээ авчрахаас цаашгүй. Алдчихлаа гэж ганц үг ганхийгээгүй мөртөө, авчирчихлаа гэж, чухам л хүн төрөлхтнийг хүйгээрээ сүйрэх аюулаас аварчихсан аятай хөөрцөглөх нь нэт.
Хүний эрхийн асуудал ч адил, Хүний эрхийн үндэсний комисс гэж байгууллага байдаг ч үйл ажиллагаа нь зөвхөн НҮБ-ийн татсан гортиг дотор л эргэлдэнэ, төрийн үйл ажиллагаанаас болж эрх нь зөрчигдөж байгаа монгол хүнд бол "түй" ч хамаагүй. Нөгөө гайхуулаад байгаа хуулиуд маань хамгийн гол асуудлаа зохицуулж чадаж байна уу, үгүй юу гэдгийг эндээс л харчихад болно.
"Хууль дээдлэх зарчим" гэдэг чинь угтаа шал өөр зүйл, нөгөө нүд рүү байнга чичлээд байдаг Ардчилсан орнуудад чинь, жишээ нь тангарагтны шүүхэд, тангарагтнууд дотор хуульч мэргэжилтэй хүн оруулахыг хориглодог тухай дуулсан уу? Хуулийн голлох шийдвэрийг гаргадаг хүмүүс дотор хуульч хүн оруулахыг хориглодог нь биднээс тэнэгтээ тэр үү? Үгүй шүү, найзууд аа, энэ чинь шүүхийн шийдвэрт улс, үндэсний болон нийгмийн эрх ашиг, хүний язгуур эрх, эрх чөлөөний асуудлыг хуулиас илүүгээр харах, баримтлах, тусгах нэг арга юм. Зөвхөн үүнээс харахад л эдгээр зарчмууд нь амьдралын аливаа асуудлыг зөвхөн хуулийн үг үсэг талаас нь харахаас хамаагүй дээгүүр үнэлэгддэг зарчим гэдэг нь тодорхой. Манайд бол харин эсрэгээрээ.
Чимгээ үнэхээр азтай бүсгүй юм, даанч энэ аз нь төрийн буруу үйл ажиллагаанаас болж эрх нь зөрчигдсөн, зөрчигдөж байгаа, зөрчигдөх олон арван мянган хүнд даанч хүртээлгүй юм даа...
Хуульч Чимэдийн Энхээ
Энэ мэдээ танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.
