Монгол улсын төрийн бэлгэ тэмдэг болох Монгол улсын төрийн дуулал 1950 онд батлагджээ

Монгол улсын төрийн дуулал

Монгол улсын төрийн бэлгэ тэмдэг болох Монгол улсын төрийн дуулал 1950 онд батлагджээ. Цэндийн Дамдинсүрэнгийн үг Билэгийн Дамдинсүрэн, Лувсанжамбын Мөрдорж нарын аяар зохиосон энэхүү төрийн дуулалд 2006 онд засвар оруулж байв.

1950 оныг хүртэл Монгол Улсад албан ёсны төрийн дуулал байгаагүй юм.

Олноо Өргөгдсөн Монгол Улсын үед "Зуун лангийн жороо луус" дуу төрийн сүлд дуулал болж байжээ.

Түүхийн баримтаас үзвэл төрийн шинэ дууллын шүлэг зохиох, түүний сонгон шалгаруулалтын ажил 1945 онд эхэлжээ. Тухайн үеийн урлагийн хэрэг эрхлэх газраас “Монгол улсын шинэ дууллын үгийг зохиох уралдааны дүрэмийг гаргаж шүлгийн агуулга, хэлбэрийн хувьд тусгай заалт, чиг хандлагыг өгчээ. Шүлгийн уралдаанд Ц. Дамдинсүрэн, Ц. Цэдэнжав, Д. Даржаа, Ч. Лодойдамба, Тойвгоо, Нацагдорж, Л.Дүгэрсүрэн, Д.Цэдэн, Д. Сэнгээ, Г. Чүлтэм, Наваандоо, Цэрэнжав зэрэг зохиолч, яруу найрагчид оролцож байжээ.

Ингээд “Хад” гэх нууц нэрээр оролцсон Б.Дамдинсүрэнгийн зохиосон аялгууны эхний хэсгийг “Бор шувуу” хэмээх нэртэй Л.Мөрдоржийн дууны төгсгөлийн хэсэгтэй нийлүүлсэн хувилбарыг сонгон авч симфони найрал хөгжим, цэргийн үлээвэр найрал хөгжим, найрал дуу зэрэг байдлаар олон удаа сонссоны эцэст баталж Улсын Бага Хурлын зарлиг гаргажээ.

БНМАУ-ын Бага Хурлын Тэргүүлэгчдийн зарлиг

Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын шинэ сүлд дууллыг батлах тухай.

1. Үгийг Ц.Дамдинсүрэн зохиож, хөгжмийг Л.Мөрдорж, Б.Дамдинсүрэн нар оруулсан Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын шинэ сүлд дууллыг баталсугай.

2. Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын шинэ сүлд дууллыг 1950 оны 5 дугаар сарын 1-нээс эхлэн улс даяар дуулж хэрэглэсүгэй.

Улсын Бага Хурлын тэргүүлэгчдийн дарга Бумцэнд

Улсын Бага Хурлын тэргүүлэгчдийн нарийн бичгийн дарга Баяр

1950 оны 4-р сарын 26-ны өдөр Улаанбаатар хот.

1960 оны үндсэн хуульд тохируулж 1961 онд сүлд дууллын үгийг Цэгмидийн Гайтав, Чойжилын Чимэд нарын зохиосноор сольж байв.

Улс төрийн байгуулал өөрчлөгдөж «Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс»-аас зүгээр «Монгол улс» нэртэй болсон 1992 оны үндсэн хууль, 1994 оны «Төрийн билэг тэмдгийн тухай хууль»-д төрийн дууллын тухай заасан нь Монгол улсын хуулинд анх удаа төрийн дууллын тухай бичсэн тохиолдол болжээ.

Тус хуулинд хаана, хэзээ эгшиглүүлэх, хэрхэн хүндэтгэхийг тодорхой заасан юм. Тэр дашрамд 1961 оны үгийг 1950 оны үг рүү буцааж, хүний нэртэй хоёрдугаар бадгийг нь хасч хоёр бадаг, дахилтын хамт авчээ.

2006 онд Их Монгол улсын 800 жилийн ойг угтан зургаан ззохиолчийг дайчлан үгийг хэсэгчлэн өөрчилсөн. Ажвал харийн дарлалаас мултарсан шинэ тулгар улсынх гэхээргүй, харин өв соёл, буурал түүхээр арвин улс юм гэмээр болгон засчээ.