“ТӨРИЙН БЭЛЭГ ТУХАЙН УЛСЫН НҮҮР ЦАРАЙ ЮУ? "
Холоос ирсэн зочиддоо “бэлэг” барих нь манайхны төдийгүй гадаадын дипломат ёсонд түгээмэл байдаг хэлбэр. Өнөөх бэлгэн дунд нь халуун хошуутай морь, мал, амьд амьтан байх нь бас элбэг байдаг гэнэ. Өмнөд хөршийн удирдагч 2014 онд манай улсад төрийн айлчлал хийхэд бид хос морь бэлэглэж байлаа. Харин өнгөрсөн онд цар тахал ид дэлгэрээд байхад Ши дарга нэгэнтээ хэлсэн үгэндээ “Бид монгол морины тэсвэр хатуужил, эр зоригоор энэхүү цар тахлыг даван туулах ёстой” гэж зүйрлэж байсныг бодоход энэхүү бэлэг хичнээн сэтгэлд нь хүрснийг өгүүлэх мэт.
Зөвхөн бид л морь бэлэглэдэг гэвэл бас эндүүрэл. Акал-Теке （Akhal-Teke）хэмээх мориороо Туркменистан улс дэлхийд алдартай гэдгийг та бүхэн мэднэ. Ерөнхийлөгч Гурбангулы Бердымухамедов ч энэхүү 5 мянган жилийн түүхтэй тусгай үүлдрийн морио унан өөрийгөө рекламдах дуртай.
Харин Франц улсын хувьд өндөр тоомсог, харуулын морьт цэргээрээ алдартай. АНЭУ-ын язгууртнуудын хамгийн үнэт хөрөнгийн нэг бол дэлхийн олон тэмцээнүүдэд түрүүлж байсан цэвэр цусны араб адуу бөгөөд энэ бүхнийг дурдсаны учир гэвэл дээрх улсууд бүгд манайхны адил Хятадын удирдагчид морь бэлэглэж байжээ. Одоо тэрхүү бэлгийн морьд хаа байдгийг хэн ч үл мэднэ.
2013 онд Франц улс Малид гарсан Исламын зэвсэгт бүлэглэлийг дарахад тусалсаны хариу болгож, Мали улс Францын ерөнхийлөгч Франсуа Олландад тэмээ бэлэглэжээ. Олланд өнөөх бэлгээ “илэх” гэж хэд хэдэн удаа оролдсон ч бүтээгүй тул Элисейн ордонд энэ тэмээг “байлгах” газар даанч байхгүй хэмээн тэмээг авахаас эелдгээр татгалзаж, нутгийн нэгэн малчин айлд үлдээжээ. Өнөөх малчин сайн хариулж байгаарай гэдгийг ойлгоогүй юу, өнөөх тэмээг тун удалгүй “идшинд” явуулсан чимээ гарчээ. Мали улс Олландаас уучлал хүсч, оронд нь илүү “царайлаг”, илүү “номхон” тэмээ бэлэглэнэ гэдгээ илэрхийлсэн гэдэг. Гэхдээ өнөөх тэмээ Францад хүрсэн эсэх нь одоог хүртэл тодорхойгүй л байна.
2020 оны 5 сард Москвагийн амьтны хүрээлэнгийн домогт үзмэр болох Санчир（Saturn） нэрт 84 настай богино сүүлт матар үхжээ. Энэхүү матрыг 1936 онд АНУ-аас Германы Берлин хотын амьтны хүрээлэнд бэлэглэсэн байна. Энэ бол дэлхийн дайны гал хариугүй ноцох гэж байсан үе. 1943 онд Берлинийг агаараас бөмбөгдөх үед амьтны хүрээлэн өртөж, олон зуун амьтан үхэж үрэгдсэн. Хамгийн сонирхолтой нь Санчир маань амьд үлдсэн төдийгүй 1946 онд Английн цэргүүдэд “олзлогдсон” байна. Энэ 3 жилийн хугацаанд Берлин хотын аль булан тохойд хоргодож байсан нь одоо ч оньсого хэвээр үлджээ. Удалгүй Санчирыг Москва руу хүргэсэн бөгөөд Оросод энэхүү матар А.Гитлертэй холбоотой гэсэн цуу үг тарсан байдаг. 1993 онд Оросод болсон засаглалын хямралын үеэр танктай цэргүүд Москвагийн гудамжаар хөлхих үед хөөрхий Санчир маш их сандарч, хоолоо ч идэхгүй байсныг маллагчид нь дурссан байна. ОХУ-д өнгөрүүлсэн 74 жилийн амьдрал нь Санчирын хувьд бүхэл бүтэн түүхийг өгүүлнэ гэвэл ердөө ч хэтрүүлэг болохгүй. Тэр их өвөрмөц ааштай “амьтан” байлаа. Жишээ нь торыг нь сольвол уурандаа хэдэн өдөр “өлсгөлөн” зарлах мэтээр биднийг сандаргадаг байж билээ гэж амьтан маллагчид нь өгүүлсэн байна. Энэ бол бас нэг “төрийн бэлэг”-ийн эмгэнэлт түүх болох юм.
Өнөө цагт дэлхийн амьтныг хамгаалах байгууллагуудын дуу хоолой улам хүчтэй болсон болохоор “амьтны гадаад харилцаа” цаашид хэрхэн өрнөхийг бид харах л үлдэж байна даа.
2010 онд Зимбабве улсын ерөнхийлөгч Мужабе Хойд Солонгосын удирдагч Ким Чен Ирд нэлээд тооны амьтан бэлэглэж, улмаар найрамдалт харилцаа тогтоохыг хүссэн байна. Гэвч “бэлгийн төлөвлөгөө” ил болмогц хүмүүс золтой л ухаан алдаж унаагүй гэнэ. Мужабегийн засгийн газар Хойд Солонгост “Ноагийн хөлөг онгоц” дүүрэн анааш, эрээн тахь, зээр, хирс зэрэг ховордсон амьтдыг бэлэглэхээр эрэлд гарсныг дуулсан байна. Мөн хөхнөөсөө ч гараагүй зааны тугал хүртэл байсан гэнэ лээ. Тухайн улсын байгаль хамгаалах нийгэмлэгээс: “Эдгээр амьтад Хойд Солонгосын цаг агаарт огтхон ч зохицохгүй, түүнээс гадна далайгаар 11 мянган км замыг туулна. Тэгээд ч дээрх 2 улс эдийн засгийн нөхцөл байдал тогтворгүй, хүн бүр нь гэдэс цатгалан, мөр бүтэн амьдралтай биш тул өгч, авч буй 2 улс энэ талыг бодолцох нь зүйтэй хэмээн мэдэгджээ. Дэлхий дахины хүчтэй эсэргүүцэлтэй тулгарч, Мубаже ерөнхийлөгч ч дээрх бодлоо ашгүй орхисон гэдэг. Хурдан хүлэг, 30 мянган хонь, хулсны баавгай - панда, Австралийн сүүлгүй баавгай - коала гээд амьтны гадаад харилцаа ийнхүү өрнөсөөр л байна даа.
М.Мөнхжаргал
Тайбэй
Энэ мэдээ танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.
