Аниа гэдэг үгийг нийгмийн доод давхаргынхан хэрэглэдэг

Аниа гэж гэр бүл, хамаатан садны хүрээнд эгч нараа дуудаж хэвшсэн, эгч гэж хэлэх гэхээр ам нь хөдлөхөө байсан хүмүүс эгдүүцэж байж мэдэх юм (энд нутгийн аялгын ажаа, авгай, авжаа гэх зэрэг маш олон янзын, эртнээс нааш хэрэглэж ирсэн дуудлагыг хамааруулахгүй. Гэхдээ эгээ, агаа гэх зэрэг нь бол сүүлд бас л зохиомлоор бий болгосон тэнэмэл хэллэг). Нэгэнт тогтсон хэвшил, зуршлаас салах амаргүй л дээ. Цаашид засаад явчихвал эх хэлээ хайрлах, хамгаалах, төрөлх хэл, соёл нь үндэстний үнэт зүйл, ялгарал юм гэдэг ойлголтыг нийтийн, нийгмийн ухамсарт шингээх чиглэлд нэг ч гэсэн алхам болох болов уу гэж санан цаг зав гарган бичээд байгаа юм.

Аниа хэмээх үг гэхэд хэцүү дуудлага гудамжинд, дэлгүүрт, хүнсний болон барааны захуудад, нийтийн унаанд, оюутны байранд, их, дээд сургуулиудад орон нутгаас ирсэн залуусын амнаас илүүтэй сонсогддог. Орон нутгаас их хотыг зорин ирдэг залуус энэ үгийг гоё, загвар гэж боддог бололтой. Хотын хүн болох анхны алхам нь эмэгтэйчүүдийг аниа гэж "ХҮНДЭТГЭН" (үнэн хэрэгтээ доромжилж) дуудахаас эхэлнэ гэж андуурдаг шиг байгаа юм.

Харин Дуурийн театр, Филармонийн үзэгчид, уран бүтээлчдээс тэр бүр сонсож байгаагүй. Ялангуяа Хөгжим бүжгийн коллеж байгаад Консерватори болсон хөгжмийн дээд сургууль болон СУИС-ийн багш нараас хэзээ ч сонсож байгаагүй. Бусад, их, дээд сургуулийн багш нар мөн адил ахмад, эгчмэд багш нараа аниа гэж дууддаггүй байх хэмээн бодном. Багш аа л гэдэг болов уу. Заримдаа цол, гуншнаар нь дууддаг биз дээ. Тэр нь ч соёл. Гадаадад бол "Професоор тэр ээ, хэн доктор оо, эсвэл нөхөр гээд нэрийг нь хэлж хүндэлдэг. Энэ бол албан харилцаа, ёс зүй.

Ямар үгийг яаж хэрэглэж байгаагаар нь тухайн хүн боловсрол, соёлоор хэр юм, гэр бүл, хамт олон, удам судартаа болон нийгэмд эзэлдэг байр суурь нь ямар болох нь харагддаг. Аль ч улс оронд эх хэл, соёлоо тухайн үндэстний язгууртнууд, ихэс дээдэс, элитүүд, оюунлаг хүмүүс нь цэвэр сайхнаар хадгалж, хамгаалж, өвлүүлж ирсэн байдаг. Энэ нь бүр судлагдахуун болсон.

СУИС байсхийгээд маш чухал сэдвүүдээр илтгэл, лекц, семинар явуулдаг. Үнэт зүйлийн тухай гээд л нэрлэж болно. Гэхдээ тэр нь "Оюутан" театраас нь хэр хол "явдаг" юм бол доо. Болж өгвөл телевизээр шууд явуулдаг байх сан гэхээр чухал зүйлсийн талаар эрдэмтэн багш нар нь ярьдаг. Тэдний эрдэм олон нийтийн хүртээл болж байвал хувь хүмүүсийн ухамсар, төлөвшилд нэмэртэй сэн.

Дээр дурдсан, өөрөөр хэлбэл нийгмийн дээд давхаргынхан ардуудын дунд түгсэн гудамжны үг, хэллэгээр ярьдаггүй. Ярианд нь тийм өнгө аяс цухалзах л юм бол өөрийнх нь хүрээний хүн биш гэж үздэг, нүүр буруулдаг байсан. Одоо ч тийм. Үүнийг ойлгох амархан. Гадаадын үе үеийн сайн кинонуудад хүмүүс яагаад дуртай байдаг вэ. Тэдгээрийн бүхий л зүйлд нь дурладаг. Сэдэв, найруулга, хөгжим супер байхын зэрэгцээ хэл, яриаг өндөр дээд хэмжээнд хэрэглэсэн нь үе үеийн үзэгчдийн сэтгэлийг татсаар мөнхөрдөг. Монгол кино ч адил. Орчин үеийн монгол кинонууд хэдхэн сарын настай байдаг нь энэ бүхэн дутдагийнх юм.

Гудамжны үг, хэллэгийг газар авахуулахгүй байх талд ухамсартай хүмүүс төдийгүй байгууллагууд үлгэр жишээ баймаар байна. Манай "Өнөөдөр" сонинд жишиг тогтжээ. МУИС, Боловсролын их сургууль зэрэг их, дээд-үүдээс дадлагаар ирдэг оюутнуудын олонх нь "Аниа" гэсээр нахилзаж орж ирнэ шүү дээ. Захын сэтгүүлч "Наад үгийнхээ утгыг тайлбарла даа. Юу гэж байгаа юм бэ" гэхэд тайлбарлаж чадахгүй бүлтэлзэж зогсох нь энүүхэнд. Зарим нь дуу муутайнхаар "Эгч ээ" гэж засна. Зарим нь дуугүй "За, дахин ингэж хэлэхгүй ээ" гэнэ. Үнэн хэрэгтээ танихгүй хүмүүс анх уулзахдаа нэг нэгнээ гуайлж ярих ёстой юм билээ. 1960-1970-аад онд төрийн даалгавраар гадаадаас соёлын үр олж ирж байсан сэхээтнүүдийн бичиж үлдээсэн нийтлэл, бүтээлүүдэд энэ тухай байдаг. Үнэндээ нэгэнт л хэн маань ч тухайн танихгүй хүний ах, эгч биш болохоор харилцаж буй хүнээ эгч, ах, гэлгүй нэрийг нь хэлээд гуайлах нь харилцааны ёс зүйн наад захын хэм хэмжээ ажгуу. Өнөө цагт төрийн, яам, тамгын түвшинд эрхбиш ингэж харилцдаг. Тэнд аниа, агаа гээд зогсож байлтай биш.

Тэгэхээр монгол хүний зэрэгтэй хүн байхыг хүсвэл өөрийг тань тэтгэж байдаг эх, хэл соёлдоо хайртай байж, устгах биш, хамгаалах талд нь хариуцлагатай хандаж, монгол хүн гэдгээ хааяа ч болов мэдэрч байх сан даа.

Нэгэн зүйлийг тодруулъя. Нийгмийн доод давхаргынхан гэж ажилчин, малчин "анги" биш юм. Их, дээд сургууль төгссөн нэртэй ч боловсрол нимгэн, соёл тааруу, үзэл, хандлагын доголдолтой этгүүдүүд, үндсэндээ хувцасны голууд юм гэж хэлж болно. Энэ бүлэгт сүүлийн үеийн улстөрд бий болсон цүнх баригчид бас хамаарна.

Р.Оюунжаргал

 

Энэ мэдээ танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.