УЛСТѲР ба ХАЛАМЖИНД хүлэгдсэн МОНГОЛЫН ХѲДѲѲ НУТАГ

УЛСТѲР ба ХАЛАМЖИНД хүлэгдсэн МОНГОЛЫН ХѲДѲѲ НУТАГ

Хѳдѳѳ тал минь малаар дүүрэн

Хѳвчийн ой минь ангаар бүрэн

Хѳрсѳн дор нь эрдэнээр баян

Хүний хүсэл цѳм багтсан

1,565,116 км квадрат газар нутагтай Монгол орон 330 сумд хуваагддаг. Наадмын дараа бид бүгдээрээ машинтай нь давхиж, машингүй нь дайгдаж байгалын сайхныг нь бишрэхдээ энэ орон нутгуудаар дамжиж ѳнгѳрнѳ. Анзаарах, анзаарахгүй ч энэ орон нутгуудын хѳгжилд нилээд асуудлууд байгаа.

1. Аймаг, сум, орон нутгууд хэтэрхий улстѳржих болсон нь сонгуультай холбоотой. МАН, АН-уудын аль ялсан нь орон нутагт “эзэн” сууна. Ялагдсан нь ѳсѳрхѳж хонзогноно. Олигтой боловсон хүчингүй болохоор дарга болсон хэд нь ѳѳрийг нь дарга болгосон хүнийхээ заавраар л ажилладаг. Юун орон нутгийн хѳгжил? Хамгийн гунигтай нь, тэр орон нутагт ѳѳрсдѳѳ бас үр хүүхдүүд нь амьдарна гэдгийг боддоггүй. Уг нь тэр орон нутгийн эзэд нь эв түнжинтэй байж, орон нутгаа хэн удирдах, ямар орон нутаг болгож хѳгжүүлэхээ ѳѳрсдѳѳ л шийдэх учиртай. Үүнд улстѳржилт саад болж байнаа

2. Дунджаар 1500-3000 орчим хүн амтай эдгээр сумуудад бараг аймгийн театр шиг “Соёлын Тѳв”, анги дүүргэлт нь цѳѳхѳн атлаа 12 жилийн ахлах сургууль, нэгдсэн эмнэлгүүд бусад байгууламжууд зѳндѳѳ. Ашиглалт багатай эдгээр байгууламжууд нь орон нутгаас сонгогдсон УИХ-ын гишүүдийн Улсын тѳсвѳѳр уралдаж байгуулсан хѳрѳнгѳ оруулалт. Зарим нь нѳхдийн хамтаар дундаас нь “цавчина”. Хэрвээ энэ бүхнийг ухаж шалгавал улсын тѳсвийн хѳрѳнгийг үр дүнгүй зарцуулж завшсан эзэд нь тодрох байх. Хэрэг хуучирдаггүй

3. Ер нь аймаг сумдуудын иргэдийн бараг 60-70 хувь нь халамж авдаг тооцоо байна билээ. Халамжаар амь зууж дѳнгѳдѳг хѳдѳѳнийхѳн ажил хийх дургүй. Мѳнгѳ хэрэгтэй бол хууль дүрэм журмыг ч тоохгүйгээр байгалын баялаг болох самар жимс, тарвага болон бусад ан амьтдаараа мѳнгѳ олно. Гэхдээ хэзээ ч татвар тѳлѳхгүй. “За солиор оо, байгалын хишгээрээ амьдарч байгаа монгол хүн байна” гэж омгорхоно. Тѳрийн замбараагүй явж ирсэн халамжийн тогтолцоо хѳдѳѳгийн иргэдийг “хорлож” байгаа

4. Архангай аймгийн нэг сум 346 000 толгой малтайгаас 205 000 толгой нь эр мал байна. Энэ нь нийт сумдын дундаж тооцоо юм билээ. Эдийн засгийн эргэлтэд ордоггүй эр малууд бэлчээрийн даацыг 8-10 дахин хэтрүүлж, газар нутгийг талхалад нѳлѳѳлж байна. Энэ нь ердѳѳ “Мянгат малчин” болох уралдааны гай. Чанар биш тооны хойноос хѳѳцѳлдсѳний гайгаар малын үржил селекцийг орхигдуулж малын халдварт ѳвчин дэлгэрэх шалтгаан болж буй. Мал нь чанаргүй болохоор малчдад эдийн засгийн хувьд ашиг үгүй

5. Манай Монгол нэгдсэн тооцоо судалгаа, тѳвлѳрсѳн тѳлѳвлѳгѳѳ үгүйгээс бараг ихэнхи газар нутагт тариа, ногоон тэжээл тариалдаг юм байна. Аз таарвал баяжина, үгүй бол “шатна”. Тэртэй тэргүй туршигдсан газар тариалангийн бүс нутгууд байсаар атал заавал гэрийнхээ гадаа тэжээл тарьж азаа турших хэрэг байгаа юм уу? Яг үнэндээ Архангайд тэжээл тарих, Сэлэнгэд тэжээл тарих нь эрс ялгаатай юм билээ. Хоорондын тѳлбѳр тооцоо, тээврийн асуудлыг бодлогоор зохицуулахад боломж байна. Чаддаг чаддагаа хийх нь ѳнѳѳ үед хэн хэндээ амар баймаар

ТЭГЭЭД ЯАХ ЁСТОЙ ЮМ БЭ? гэж үү

1. 10 000-аас доош хүн амтай сум, орон нутгуудад улстѳрийн үйл ажиллагааг хоригломоор байна. Ѳсѳж тѳрсѳн нутгаа хэн удирдах, яаж ѳѳрсдийн мѳрѳѳдлѳѳрѳѳ хѳгжүүлж үр хойчдоо үлдээх боломжийг тэдэнд ѳѳрсдѳд нь олгомоор байна. Хэрвээ ийм боломжийг олговол залуус орон нутагтаа санаа тавьж эхэлнэ. Гадагшаа гарч эх орон, эх нутгийнхаа үнэ цэнийг мэддэг болсон залууст ѳѳрсдийн мѳрѳѳдѳл байгаа

2. “Мянгат малчин” шагнал заавал байх хэрэгтэй юм бол тоонд нь бус чанарт нь харьцуулж ѳг л дѳѳ. Нэг малаас авах ашиг шимээ хэрхэн нэмэгдүүлсэн, эдийн засгийн үр ашгийг нь бодитоор тооцож болмоор

3. Хоршооллын шинэ тогтолцоог дэмжих хэрэгтэй юм байна. Жилийн 365 хоног тасралтгүй хѳдѳлмѳрлѳдѳг малчдын хѳдѳлмѳрийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах боломж нь хѳдѳлмѳрѳѳ хорших нэгдэл юм. Судалгаа болон шинжлэх ухааны үндэслэл дээр суурилж байж бид “эрүүл мах” аар иргэдэд үйлчилж чадна

4. Хѳдѳѳгийн дэд бүтцийг сайжруулж хѳгжүүлэх нь Засгийн Газрын үүрэг:

-Зам тээвэр

-Сумдын тѳвд байгуулах дэд бүтцийн байгууламж

-Зам дагуух үйлчилгээ

-Замын тэмдэг тэмдэглэгээ

-Хѳдѳѳ суурьшин ажиллаж буй залуусыг дэмжих

-Хѳдѳѳ аж ахуйн нэгдсэн бодлого гэхчилэн олон асуудлууд байна. Сум орон нутгуудад оруулах хѳрѳнгѳ оруулалт нь хүн ам болоод эдийн засгийн үр ѳгѳѳж дээр тулгуурлан оновчтой болбол юутай сайн

…Үзэсгэлэнт байгаль, амар амгаланг хослуулсан Монголын хѳдѳѳ нутаг үнэхээр сайхан. Уртын дууны аялгуу нь тэнгэрт уусан шингэж, тэртээд сүүмэлзэх хѳндийгээр хулан тахь нь уралдсан, сүрлэг цавчим хаднаас нь бүргэд дүүлэн исгэрч, зэрэглээтэх говийн элсэн манхан толгод усан эмжээрээр долгилон наадсан ийм сайхан нутаг энэ дэлхийд элбэг бил үү? Ѳнѳѳдѳр нүхэн жорлонгоосоо салаагүй 80, 90, 100 жилийн ойгоо сумууд тэмдэглэж байгаа ч маргааш мѳрѳѳдлийн орон нутагтаа хѳгжлийг цогцлоох боломж бидэнд байгаа.

Яндаж боломгүй далай шиг

Яасан баян нутаг вэ

Ямар их хувь заяагаар

Бид нар эзэн нь болж тѳрѳѳ вэ

Харнууд овгийн Гомбосүрэнгийн Галбадрах

2022-07-18 Улаанбаатар хот

 

Энэ мэдээ танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.