1836-1838 онд Самуел Ф.Б. Морз нар анхны цахилгаан телеграфын систем болон Морзын кодыг зохион бүтээсэн

Жил бүрийн 04-р сарын 27-ны өдрийг “Морзын өдөр” хэмээн тэмдэглэдэг нь 1791 оны энэ өдөр Америкийн зураач, зохион бүтээгч Самуэл Морз /Samuel Finley Breese Morse/ төрсөнтэй холбоотой бөгөөд түүний гайхамшигт бүтээлийг энэ өдөр алдаршуулан, ач холбогдлыг нь дэлхий дахинд сурталчилдаг билээ.

1836-1838 онд Самуел Ф.Б. Морз, Жозеф Генри /Joseph Henry/ мөн Алфред Вайл /Alfred Vail/ нар анхны цахилгаан телеграфын систем болон Морзын кодыг зохион бүтээсэн бөгөөд энэ нь цахилгаан гүйдлийг хэмнэлтэйгээр утсаар дамжуулдаг байв. Морз өөрийн кодоо зохиохдоо анх зөвхөн тоон мэдээлэл явуулахаар төлөвлөж байсан бөгөөд тухайн тоо нь цагаан толгойн нэг үсгийг төлөөлөх ёстой байв. Харин Вайл түүний кодын санааг улам өргөжүүлж үсэг, тусгай тэмдэгтийг нэмж өгсөн байна. Тэрээр Английн цагаан толгойн хамгийн их хэрэглэгддэг үсгүүдийг хамгийн богино кодоор орлуулж хийсэн байна. Ингээд богино хэсгийг нь “dots” буюу цэг урт хэсгийг “dash” буюу зураас гэх болсон бөгөөд тухайн үсэг нь энэ хоёрын дараалал байдлаар кодлогдсон байна.

Морзын кодын хурдыг минутад хэдэн үг (words per minute/wpm) эсвэл минутад хэдэн үсэг (characters per minute/cpm) гэж тооцож үздэг байна. Морз кодоор дамжуулж байгаа адил тооны үсэгтэй хоёр үгийн урт нь өөр байдаг. Тиймээс операторын хурдыг тооцоолохын тулд стандартын үг хэрэглэх хэрэгтэй болдог. Олон Улсын Морзын Кодын тэмцээнийг жил бүр зохион байгуулдаг ба 1939 онд Тед МакЕлрой /Ted McElroy/ дэлхийн рекордыг тогтоосон. Тэрээр 75.2 wpm (минутад 75.2 үг) цохисон бөгөөд энэ рекордыг одоо хүртэл эвдээгүй юм. Олон улсын Морзын код нь Латин цагаан толгойн үсэг болон араб тоог кодчилсон байдаг.

Морзийн 1837 онд Засгийн газраас хүссэн мөнгөн тусламж 1843 онд л арай гэж биелэгджээ. Энэ тусламжийн тухай хуулийн төслийг төлөөлөгчдийн танхимын хурлаар оруулж хэлэлцүүлтэл депутатууд нь үл итгэн наргиан мэт үзэж байлаа. 52 настай Морз зочдын суудал дээр суугаад депутатуудын цэцэрхэж мэдэмхийрсэн үгийг сонсож цөхрөн санал хураалтыг ч хүлээсэнгүй танхимыг хаян гарч одсон байна.

Морз зочид буудлын хөлсөө төлөөд, Нью-Йорк орох галт тэрэгний билет автал ердөө л гучин долоон цент үлдсэн байжээ. Харин маргааш өглөө нь түүний анд засгийн газрын патентын комиссарын охин баяртай мэдээ дуулгасан нь, хүссэн мөнгө нь ямар ч өөрчлөлтгүй батлагдаж ерөнхийлөгч Тэйлор шөнө дунд гарын үсэг зурсан байна. Баярлаж хөөрсөн Морз сайхан мэдээ авчирч өгсөн бүсгүйд дэлхий дээр анх удаа явуулах телеграммаа түүнд зориулна гэж амлан ямар үг дамжуулхыг асуужээ. Өнөө эмэгтэй библийн сударт байдаг “What hath God wrought?“ (Бурхан минь таны үйл хэрэг гайхамшигтай яа? эсвэл “Бурхан минь та юу бүтээчих вэ?” гэх мэтээр орчуулсан байдаг) гэдэг үгийг дамжуулхыг хүссэн байна. Энэхүү үгийг Морзд 1845 оны 4-р сарын 1-нд өгсөн Америкийн анхны нийтэд үйлчлэх телеграфийн төвийн патент дээр бичсэн байсан бол ерөнхийлөгч Уйлсон өөрийн “Америкийн эрдэмтэд ба зохион бүтээгчид” номондоо мөн энэ үгийг оруулсан байдаг.

Морзын цагаан толгойг зөвхөн эрт цагт бүтээгдсэн төхөөрөмжөөр л дамжуулдаг гэж ойлгох хэрэггүй бөгөөд цаасан дээр цэг зураасаар, гэрлээр, шүглээр, толиор, ямар нэг зүйлийг цохиж дуу чимээ гаргах байдлаар ч ашигладаг. Одоо ч скаутын байгууллагын хүүхдүүд тугаар морзын дохио өгөх даалгаврыг биелүүлж байгаа.

Уурхайд дарагдсан уурхайчид агааржуулах хоолойгоо цохиж, газар хөдлөлтийн нурангид дарагдсан иргэд дарагдсан хавтангаа чулуугаар балбаж, төөрсөн нэгэн харанхуй шөнө гэрлээ ашиглан аврагдсан түүхүүд өнөө цагт ч олноор бийг харахад тусгай хэмнэл бүхий цэг, зураас цаашид ч ач холбогдлоо алдахгүй бололтой. Эдгээр хүмүүсийн хэрэглэж амьд хүний өгч байгаа ухамсартай үйлдэл гэдгийг ойлгоход тусалсан морз бол SOS буюу гурван цэг, гурван зураас, гурван цэг (…, ---, …) юм. Энэ нь Save Our Souls гэсэн үгийн товчлол. Та ч гэсэн энэ кодыг цээжлээд аваарай.

Та энэ өдөр хүүхэддээ морз үсгийг таниулж аюулын дохиог тодорхой зүйл ашиглан өгч чаддаг болгоорой.

Гүндсамбуугийн Ариунчулуун

 

Энэ мэдээ танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.